Juan Gaspar Hortigas Adversus Martín Monter de la Cueva. Two Jurists Confronted by the University Lawsuit between Huesca and Saragossa in the 16th Century.
DOI:
https://doi.org/10.26754/ojs_deara/deara.12219Keywords:
General Study of Huesca, University of Saragossa, University Lawsuit, Royal Privilege, Apostolic BullAbstract
The understanding of this legal controversy would be impossible without knowing the most relevant historical facts causing it. The two main cities in the Kingdom of Aragon were involved, that is, Huesca and Saragossa, along with their respective universities, and two of the most prestigious jurists of that time, Martín Monter de la Cueva and Juan Gaspar Hortigas.
The main and initial fact is the grant during the Courts in Alcañiz on 12 March 1354 by the king Peter IV, in which Huesca obtained the privilege for founding a University with the following clause: we choose the city of Huesca among the other cities in the Kingdom of Aragon…, and shall not be any person… in any other place in our Kingdom of Aragon who dares or flaunts for lecturing or teaching students… nor shall be students flaunting for being lectured or teached within our Kingdom of Aragon in any other place different from our General Study of Huesca…
This university exclusivity, which was granted to the city of Huesca and confirmed by the king Ferdinand the Catholic and by the emperor Charles V on 5 December 1533, was disrupted by the latter on 10 September 1542 during the Courts in Monzón, when Saragossa was given the privilege to erect a General Study in all disciplines, that is, theology, canonic and civil law, medicine, philosophy, and arts.
Although Saragossa had the right to establish its own university from that moment indeed, it could not be possible until 1583, when Don Pedro Cerbuna gave the money needed for the running.
The city of Huesca, who knew both the emperor’s privilege and the actual economic possibilities of that university to teach classes in all disciplines, firmly opposed the foundation of the University of Saragossa since 1574. During the Courts in Monzón on 2 December 1585, Philipp II appointed three commissioners or judges who would have to resolve this university dispute definitely.
Those people in charge of leading the defense of each parties in this judicial process were Martín Monter de la Cueva for Huesca, and Juan Gaspar Hortigas for Saragossa. In their work appear the reasons against and in favor of the foundation of the University of Saragossa.
Downloads
References
ALONSO Y LAMBAN, M., Apuntes sobre juristas aragoneses de los siglos XVI y XVII. Anuario de Historia del Derecho Español. Tomo XXXIII, 1963.
ARCO Y GARAY, R. DEL, Memorias de la Universidad de Huesca, Colección de documentos para la Historia de Aragón, tomo XI, vol. II, Zaragoza, 1912.
ARCO Y GARAY, R. DEL, Un pleito ruidoso entre Zaragoza y Huesca por la cuestión de la Universidad, ≪Linajes de Aragón ≫, VII, Huesca, 1916.
BARDAXI, J. L., De, Commentarii in quatuor aragonensium fororum libros. Caesaraugustae, 1592. https://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.do?id=451400.
BARTOL HERNÁNDEZ, F., Proceso universitario entre Huesca y Zaragoza s. XVI, Huesca 2024.
BARTOL HERNÁNDEZ, F., El fuero de his quae dominus rex et… in sententia et litteris executorialibus sententiae latae in faborem civitatis oscae contra civitatem caesaraugustae super universitate seu studio generali (28-04-1586), Revista de derecho aragonés, ISSN 1135-9714, Nº 28, 2022, págs. 93-109.
CANELLAS, ANGEL, El archivo de la Universidad de Zaragoza, en 1770, Zaragoza, Institución Fernando el Católico, 1983.
CERAMI, PIETRO, D. 1.7.25pr. (ULP. 5 OPIN.) e il brocardo venire contra factum proprium, en Principios generales del derecho antecedentes históricos y horizonte actual, coord. Fernando Reinoso, Madrid 2014.
CUEVAS SUBÍAS, P., (cord.), La Universidad de Huesca (1354-1845), Quinientos años de historia, Alcañiz-Lisboa-Méjico, IEH-CEC-UAM, 2020.
CUEVAS SUBÍAS, P., Humanismo y poder: circunstancias de la Universidad de Huesca, IEH-CEC-UAM, 2024.
DE LA FUENTE, VICENTE, Historia de las Universidades, Colegios y demás establecimientos de enseñanza en España, tomo I, Madrid, 1884.
DELGADO ECHEVERRÍA, J., en «El Justicia Jimeno Pérez de Salanova, experto en Fuero y Derecho», en Segundo Encuentro de estudios sobre el Justicia de Aragón, editado por El Justicia de Aragón, Zaragoza, 2002.
DIEGO MURILLO: “Fundación milagrosa de la Capilla Angelica y Apostólica de la madre de Dios del Pilar, y excellencias de la Imperial ciudad de Çaragoça. Tratado 2, 1616. https://www.bivizar.es/es/consulta/registro.do?control=BDZ20110002947
RAFAEL DOMINGO (DIR.); JAVIER ORTEGA, BEATRIZ RODRÍGUEZ-ANTOLÍN, NICOLÁS ZAMBRANA, Principios de derecho global: aforismos jurídicos comentados. Cizur Menor, (Navarra) 2006.
GARCÍA DEL CORRAL, I., Cuerpo del Derecho Civil Romano. Segunda Parte. Tomo IV Código [Libros 1º, 2º, 3º, 4º y 5º], Barcelona 1892. Reproducción fotomecánica: Valladolid 2004.
HORTIGAS GASPAR, J., Patrocinium pro inclyto ac florentissimo caesaraugustano gymnasio. Auctore Ioanne Gaspare Hortigas, Caesaraugustae, 1586. https://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.cmd?id=436967
IAN MACLEAN, “Challenges to legalism in early modern continental civil law”, GLOSSAE. European Journal of Legal History 20 (2023), pp. 354-379. Available at https://www.glossae.eu/glossaeojs/article/view/596.
JIMÉNEZ CATALÁN, Manuel, y SINUES Y URBIOLA, José, Historia de la Real y Pontificia Universidad de Zaragoza, Tomos 1- III, La Académica, Zaragoza, 1929. https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/29/98/historiaunizar1.pdf
KRÜGER, P. (ed.), Corpus Iuris Civilis. Vol. II. Codex Justinianus. Recognovit et retractavit Paulus Krüger. Nachdruck der. 11. Auflage Berlin 1954, Hildesheim 1989.
LACRUZ BERDEJO, J. L., en su «Comentario al artículo 3.º (“Standum est chartae”) de la Compilación aragonesa», dentro de Comentarios a la Compilación del Derecho civil de Aragón, dirigidos por el propio J. L. Lacruz, Tomo I, DGA., Zaragoza, 1988.
LAHOZ FINESTRES, J. M., Rectores del Estudio General oscense, GLOSSAE. European Journal of Legal History 12 (2015). https://www.omniamutantur.es/wp-content/uploads/Lahoz-Rectores-universidad.pdf
LATASSA Y ORTÍN, FELIX, Bibliotecas antigua y nueva de escritores aragoneses, aumentadas y refundidas en forma de diccionario bibliográfico-biográfico por Miguel Gómez Uriel, Zaragoza, 1885. https://bibliotecavirtual.aragon.es/es/consulta/registro.do?id=3340.
MAYNIER, GUILLLAUME (1455-1500), Commentaria in titulum Pandectarum, de regulis iuris antiqui, Lyon, 1545.
MOLINO, MIGUEL DEL, Repertorium, fororum, et observantiarum Regni Aragonum, una pluribus cum determinationibus consilii iustitiae Aragonum practicis atque cautelis eisdem fideliter annexis.Caesaraugustae, Caesaraugustae 1585. https://derechoaragones.aragon.es/bvda/es/consulta/registro.do?id=600034
MONTER DE LA CUEVA, M., Oscensis Vetustissimi Gymnasii adversus novam caesaraugustani attentantam erectionem, Oscae 1585. https://bibliotecavirtual.aragon.es/repos/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=3715627&posicion=9&presentacion=pagina®istrardownload=0
MONTER DE LA CUEVA, M., In Rubr. & L. j. ff. de officio eius, repetitio, Bolonia, Juan Rosi, 1571. https://ucm-omeka-s.webdev.libnamic.eu/s/patrimonio/item/636141
MONTER DE LA CUEVA, M., Decisionum Sacrae Regiae Audientiae causarum civilium Regni Aragonum, discursu theorico et practico compactarum, Tomus primus, Caesaragustae, por Juan Pérez de Valdivieso, 1598. https://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.do?id=438107
NICOLAS ANTONIO, Bibliotheca Hispana Nova sive Hispanorum scriptorum qui ab anno MD ad MDCLXXXIV floruere notitia; t. II, Matriti 1788. https://www.cervantesvirtual.com/obra/bibliotheca-hispana-nova-sive-hispanorum-scriptorum-qui-ab-anno-md-ad-mdclxxxiv-floruere-notitia--0/.
OBARRIO MORENO, J. A., Límites históricos al principio de soberanía, Anuario da Facultade de Dereito da Universidade da Coruña, ISSN-e 2530-6324, ISSN 1138-039X, Nº 16, 2012.
OBARRIO MORENO, J. A., El derecho romano como "ratio scripta" en la Corona de Aragón. Un supuesto práctico: la prueba testifical en la posesión inmemorial. Anuario da Facultade de Dereito da Universidade da Coruña, ISSN-e 2530-6324, ISSN 1138-039X, Nº 6, 2002.
ORTÍ Y FIGUEROLA, F. Memorias Históricas de la Fundación y Progressos de la insigne Universidad de Valencia, Madrid 1730.
PELOUBEL, S. S., LegaL Maxims, núm. 1794, New-York 1880. https://books.google.es/books?id=qMkEAAAAYAAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.
PESET REIG, M., Interrelaciones entre las universidades españolas y portuguesa en los primeros siglos de su historia, Boletim da Faculdade de Direito da Universidade de Coimbra, 1983. https://roderic.uv.es/items/a62205ed-64d4-44fd-9ea0-16dde1c8d27c
RAMIS-BARCELÓ, R., Francesco Petrarca y los juristas del Renacimiento, rivista di storia giuridica dell’età medievale e moderna. Historia et ius - ISSN 2279-7416 - DOI 10.32064/22.2022.05 - 1 settembre 2022.
REINOSO BARBERO, F., Los principios generales del derecho en la jurisprudencia del Tribunal Supremo, Madrid, 1987.
REINOSO BARBERO, F, El perdón legislativo", en IVRA rivista internazionale di diritto romano e antico, nº 72, 2024.
SAIZ LÓPEZ, J. N., Orígenes y evolución del deber de prestación de alimentos como medida de protección de la infancia en el mundo romano". En "La infancia en Roma y en otros pueblos de la Antigüedad. Estudios histórico-jurídicos", editado por Ana Martín Minguijón, Karen María Vilacoba Ramos y José Nicolás Saiz López, Pamplona, 2023.
SAN ISIDORO DE SEVILLA, Etimologías. edicion bilingüe por José Oroz Reta y Manuel Antonio Marcos Casquero. BAC 20024.
SÁNCHEZ, JUAN M., Impresores. En libros impresos en Aragón en el s. XVI, Madrid 1908. https://archive.org/details/impresoresylibro00snuoft/page/n5/mode/2up
SÁNCHEZ, JUAN M., Bibliografía aragonesa del siglo XVI. Tomo II: 1551-1600, Madrid 1914. https://archive.org/details/bibliografiaarag01snuoft/page/ii/mode/2up.
SAVALL Y DRONDA, P., y PENEN Y DEBESA, S., Fueros, Observancias y actos de Corte del reino de Aragón, El Justicia de Aragon, Zaragoza, 1991.
SESSE, J. DE, Decisionum sacri Senatur Regi Regni Aragonum et Curiae Domini Iustitiae Aragonum Causarum civilium, Caesaraugustae 1615. https://derechoaragones.aragon.es/bvda/es/consulta/registro.do?id=600049
SUELVES, J. C., Consiliorum decissivorum post primam centuriam, semicenturia. Caesaraugustae, 1642. https://www.cervantesvirtual.com/obra/bibliotheca-hispana-nova-sive-hispanorum-scriptorum-qui-ab-anno-md-ad-mdclxxxiv-floruere-notitia--0/
VELASCO Y HERRERA, S. S., Compendio de la nobilisima fundación y privilegios del Colegio Mayor de Señor S. Clemente de los españoles de Bolonia, 1695.
VICENTE Y GUERRERO, G., Los inventarios de documentación del archivo histórico universitario de Zaragoza (1603-1983), en JR Cruz Mundet 2003.
VICENTE Y GUERRERO, G., Introducción al derecho foral, El Justicia de Aragón, Zaragoza 2024.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Francisco Bartol Hernández (Autor/a)

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
